Рубрика: Ийэ муннуга
Биһиги үйэбитигэр мэдиссиинэ балысханнык сайдар кэмигэр уостан-уоска бэриллэн кэлбит тулхадыйбат дии саныыр өйдөбүллэрбит саҥалыы хайысханы тутуһаллар.
Холобур, ийэ буоларга бэлэмнэнэр кэрэ аҥар өс номоҕо буолбут быраабылаларга бүүс-бүтүннүү бэриммэккэ, аналлаах исписэлиистэр үөрэхтэригэр тирэҕирэр буолла диэтэхпинэ сыыспатым буолуо.
Үчүгэйэ диэн билиҥҥи кэмҥэ оннук исписэлиистэр сэдэх буолбатахтар.
Биһиги акушер-гинеколог, перинатальнай киин гинекологическай отделениетын бырааһа Сардаана Такыровалыын кэпсэттибит.
Сардаана Михайловна туһунан кылгастык билиһиннэрэр буоллахха, 17 сыл бэйэтин идэтинэн утумнаахтык үлэлии сылдьар, кини сүрүн үлэтин таһынан 2012 сыллаахха ийэ буолуу оскуолатын арыйан, дьахталлар ыгылыйбакка, оҕолорун уонна бэйэлэрин доруобуйаларыгар кутталы үөскэппэккэ төрүүллэригэр көмөлөһөр.
Сардаана Такырова үлэтин суолугар өссө биир түгэни бэлиэтиэм этэ.
Ол үс сыллааҕыта хамсык ыарыыта турбут кэмигэр этэ. Бу суодаһыннаах сыстыганнаах ыарыы ийэ буолаары сылдьар дьахталларга олус кутталлааҕа. Ыарыы тымырга хаан бөлөнөҕүн үөскэтэн, ыалдьыбыт киһини түргэнник суорума суоллуура. Ол ордук хат дьахталларга кутталлааҕа. Ийэ кэнэҕэскитин тымыра бүөлэнэн, оҕо ийэтин иһигэр салгына тиийбэккэ, өлүөн сөбө. Бу кэмҥэ Перинатальнай киин иһинэн хамсык ыарыылаах дьахталлары төрөтөр отделение аһыллыбыта. Сэбиэдиссэйинэн Сардаана Михайловнаны анаабыттара.
«Хамсык ыарыылаах дьахталлары төрөтөрбүт, кинилэр истэригэр ыарахан туруктаахтар да бааллара. Үксүгэр ыарыы оҕоҕо бэриллибэтэ эбэтэр бэриллиннэҕинэ да, оҕо чэпчэкитик аһардара. Бу отделение иһинэн, оҕону быыһаары, болдьохторун иннинэ элбэх кырачааны төрөппүппүт. Бу үлэм миэхэ улахан уопутунан буолбута, ити кэм хаһан да хатыламматар ханнык», – диэн быраас ол сыллары санаан, долгуйан олорон кэпсиир.
Ийэ буолаары сылдьар кэрэ куолары долгутар боппуруостарга уопуттаах акушер-гинеколог Сардаана Такыроваттан эппиэт ыллыбыт.
Ханнык түбэлтэҕэ оҕону эппэрээсийэлээн төрөтөллөрүй?
— «Кесарево сечениенан» төрөтүү элбээбитэ быраастар хайыҥ охсунан маннык ньыманы туһанар буоллулар диэн сыыһа өйдөбүл баар. Дьиҥинэн, эпэрээссийэнэн төрөтүүнү ийэ буолаары сылдьар дьахтар уонна кини иһигэр баар оҕотун доруобуйатыгар куттал суоһуур буоллаҕына эрэ аныыллар.
— Дьахтар кэнэҕэскитэ хоҥноору гыннаҕына. Маннык түгэҥҥэ дьахтары бэйэтин төрөтө сатаатахха, оҕо суорума суолланыан сөп.
— Дьахтар айылҕаттан төрүүр уоргана мөлтөх буолан, талыыта күүскэ киирбэккэ, кырачаан сатаан тахсыбакка эрэйдэниэн сөп. Оччоҕо суһаллык оҕону ийэ иһин хайытан ылаллар.
— Дьахтар самыыта оҕолуу синньигэс, төрүүр уорганыгар араас үөскээһиннээх, ыарыылаах буоллаҕына.
— Маны таһынан сахарнай диабеттаах, хаанын баттааһына үрдүк уонна хараҕа мөлтөх буоллаҕына.
— Оҕо ийэтин иһигэр сайдыытыгар кэһиилээх буоллаҕына: ис уоргана сайдыбатах, сүрэҕэ бобуллуулаах.
— Оҕо туоратынан эбэтэр атаҕын өрө тэбэн сытар буоллаҕына.
— Оҕо олус улахан эбэтэр ийэ иһигэр хас да оҕо үөскээбит буоллаҕына.
«Манна этиллибитин курдук, эпэрээссийэнэн төрөтүү быраас көрдөрүүтүнэн эрэ оҥоһуллар. Дьахтар талыы ыарыытыттан куттанан «кесарево сечениенан» төрөтөллөрүгэр көрдөһүөн сөп дуо диэн ыйытыылар киирээччилэр. Суох. Арҕаа дойдуларыгар оннук быраактыка баар эбит буоллаҕына, биһиэхэ дьахтар уонна оҕо доруобуйатыгар куттал суоһуур эрэ буоллаҕына, маннык ньыманан төрөтөбүт».
«Биллэн турар, ийэ айылҕа биэрбит ньыматынан төрүүрэ ордук. Оҕо ийэтин төрүүр уорганнарынан ааһан, тустаах стресс ылар уонна ийэтин гормонун иҥэринэн тахсар, ол кини иммунитета күүһүрэригэр көмөлөһөр уонна сайдыытыгар дьайар. Маны таһынан, оҕо ийэтин төрүүр уорганынан тахсан иһэн ийэтин бактерияларын ылынан тахсар, ол эмиэ кырачаан киһиэхэ иммунитета олохтоноругар күүс-көмө буолар. Оттон оҕону быһа ыллахха, оннук ылыныы суох …»
Эпэрээссийэлээн төрөтүү дьайыытын сымнатыахха сөп дуо?
Акушер-гинеколог Сардаана бу боппуруоһу маннык быһаарар.
- Кэлиҥҥи кэмҥэ эппэрээсийэлээн төрөтүү кырачааҥҥа дьайыытын сымнатар сыалтан айылҕанан бэриллибит ньыманы төһө кыалларынан үтүгүннэрэ сатыыллар.
-Биһиги перинатальнай кииммитигэр «кесаряталар» эмискэ ийэттэн тахсалларын суотугар ылар стресстарын кыччата сатыыбыт. Тутатына ийэ түөһүгэр уурабыт, ийэтин түөһүн биэрэбит. Кырачаан тута ийэтин үүтүн эмэн, ийэтин бактериятын ыллаҕына иммунитета олохтоноругар төһүү күүс буолар. Сорох төрөппүттэр оҕолорун кытта остеопатка сылдьаллар, быраас оҕо төбөтүн имэрийэн, ийэ айылҕа оҥоһуутунан төрүүрүн үтүгүннэрэр. Маннык ньыма туһалаах буолуон сөп.
— Сойуус саҕана быраастар дьахтары төһө кыалларынан айылҕанан бэриллибит ньыманан төрөтө сатыыллара. Оччолорго оҕо күүтэр дьахтар доруобуйатын ымпыгар-чымпыгар диэри чинчийии сайда илигэ, ону таһынан мэдиссиинэ тэриллэрэ томороон буоланнар, иһи хайытан ылыы оҕону эбэтэр ийэни эчэтиэн сөп диэн кутаналлара. Ийэ иһин ыган, шипцынан төбөтүттэн тардан ылыы курдук ньымалары тутталлара. Ол иһин оччолорго «төрөөрү өлбүт» , «оҕото төрүүрүгэр өлбүт» диэн түмүк оҥоруу үгүс буолар эбит. Кэлиҥҥи сылларга «кесарево сечение» ньыма сайдан, элбэх дьахтар уонна күнү көрөр кырачаан этэҥҥэ быыһаналлар.
Дьахтар төрүүрүгэр кэргэнэ аттыгар баара туох үчүгэй түгэни аҕаларый?
Акушер-гинеколог Сардаана Такырова бу боппуруоһу толору билэр. Кини кэккэ түгэннэри бэлиэтээтэ.
- Дьахтар төрүүрүгэр кэргэнэ аттыгар баар буоларын «партнерские роды» диибит. Бэлиэтиир буоллахха, судаарыстыбаннай балыыһаларга сөптөөх усулуобуйа баар эрэ буоллаҕына, маннык ньыманан төрөтөр көҥүллэнэр. Биһиги перинатальнай кииммит төрөтөр отделениетыгар маннык өҥө оҥоһуллар.
Сылын ахсын эрин кытта бииргэ төрүөн баҕарар дьахтар ахсаана элбиир. «Тоҕо?», – диэн боппуруоска, этиэм этэ. Биир өттүнэн, ийэлээх аҕа оҕолоро бу орто дойдуга төкүнүс гынан, күн сырдыгын көрөр туохтааҕар да үөрүүлээх түгэнин иккиэн эттэринэн-хааннарынан билиэхтэрин баҕараллар. Иккиһинэн, ийэ буолар дьахтар талыыта киирэр кэмигэр саамай чугас киһитэ илиититтэн тутан, уоскутар тыллары саҥарара, биллэн турар, киниэхэ улахан өйөбүлүнэн буолар.
Аҕаларга оҕолорун киинин быстарабыт, сүрэхтэригэр сыһыары туттарабыт. Оҕотун бастаан илиитигэр ылбыт аҕа бу түгэҥҥэ төһөлөөх долгуйарын көрүө этигит! Маннык оҕоломмут кэргэнниилэри кытта кэлин «Ийэ оскуолатын» нөҥүө билсэбин. «Оҕом күн сирин көрөр түгэнигэр аттыгар баар буолбутум олус долгутуулаах, оннооҕор олоҕу көрүүбүн уларыттым», – диир аҕалар бааллар. Мин санаабар, бу түгэн кинилэр дьиэ кэргэннэригэр ордук эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһалларыгар, кэргэнниилэр икки ардыларыгар ураты истиҥ сыһыан олохтоноругар көмөлөһөр, аҕа баһылыга буолалларын дьиҥин өйдөтөр.
Билигин хат дьахтар ордук ханнык кыһалҕаны көрсөрүй?
- Мин тоҕо «Ийэ оскуолатын» аспытым буолуой? Тоҕо диэтэххэ, кыргыттар бэлэмэ суох сылдьан хат буолбут түгэннэрэ наһаа элбэҕин бэлиэтии көрбүтүм. Ол курдук, доруобуйаларын бэрэбиэркэлэппэккэ, дьарҕа ыарыыларын эмтэммэккэ, анемиялаах, “авитаминозтаах”, олус уойа сылдьан хат буолаллар. Маннык сылдьан оһоҕостоммут кыргыттарга оҕолорун сайдыытыгар уонна бэйэлэрин доруобуйаларыгар охсуулаах буолуон сөп. Билиҥҥитэ бу саамай улахан кыһалҕанан буолар.
Перинатальнай киин төрөтөр отделениетын акушер-гинеколога, «Ийэ оскуолата»диэн төрүүр дьахталларга көмөлөһөр чааһынай кабинеттаах Сардаана Такырова бу курдук кэккэ санаатын этэн, биһиги ыйытыыларбытыгар хоруйдаата.
